چهارشاخ گاردان خراب است یا پلوس؟ تفاوت را چگونه تشخیص دهیم؟

یکی از سردرگمی‌های رایج بین راننده‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که خودرو صدا می‌دهد، لرزش دارد یا هنگام گاز دادن، ضربه‌ای در زیر پا احساس می‌شود. اولین چیزی که به ذهن می‌رسد معمولاً خرابی پلوس است؛ اما در بسیاری از موارد، منبع واقعی مشکل چهارشاخ گاردان است. این دو قطعه هر دو در انتقال نیرو نقش دارند، اما مکان، نحوه عملکرد و علائم خرابی‌شان متفاوت است. تشخیص درست این تفاوت‌ها نه‌تنها مانع هزینه اشتباه می‌شود، بلکه می‌تواند از آسیب به دیگر قطعات نیز جلوگیری کند.

تفاوت محل قرارگیری پلوس و چهارشاخ گاردان در خودروهای مختلف

برای اینکه بفهمیم ایراد از کجاست، باید بدونیم این دو قطعه دقیقاً کجا نصب شدن. چهارشاخ گاردان معمولاً در خودروهای دیفرانسیل عقب یا دو دیفرانسیل دیده می‌شه؛ اون‌هم در وسط خودرو، جایی که گاردان به گیربکس یا دیفرانسیل وصله. اما پلوس بیشتر توی ماشین‌های دیفرانسیل جلو کاربرد داره و محلش هم نزدیک چرخ‌های جلوئه، درست بین گیربکس و مجموعه چرخ‌ها.

وقتی خودرو در حرکت دچار مشکل می‌شه، صداهایی که از زیر ماشین میاد، بسته به محلشون می‌تونن سرنخی مهم باشن. اگه صدا از وسط خودرو و درست زیر راننده به‌گوش برسه، احتمال خرابی چهارشاخ بالاست. ولی اگه صدا از نزدیکی چرخ جلو باشه و مخصوصاً موقع دور زدن بیشتر بشه، پلوس محتمل‌ترین گزینه‌ست. این تفاوت مکان، اولین چیزی‌یه که باید بهش توجه کرد.

البته همیشه هم نمی‌شه با فقط محل صدا تصمیم گرفت. بعضی خودروهای دودیفرانسیل مثل پیکاپ‌ها و SUVها هم پلوس دارن هم گاردان و چهارشاخ. تو این ماشینا قضیه کمی پیچیده‌تره و حتماً باید چند علامت هم‌زمان بررسی بشه تا تشخیص دقیق باشه.

مقاله از کجا بفهمیم چهارشاخ گاردان نیاز به تعویض دارد؟ می‌تونه ادامه‌ی همین گفت‌وگو باشه، با نکات بیشتر و کاربردی‌تر.

تفاوت علامت خرابی پلوس و چهارشاخ گاردان

نوع صدایی که خودرو موقع حرکت ایجاد می‌کنه، خیلی وقتا می‌تونه مشخص کنه که کدوم قطعه مشکل داره. چهارشاخ گاردان معمولاً وقتی خراب می‌شه، صدای تق‌تق یا کوبش خشک و عمیقی تولید می‌کنه که بیشتر موقع شروع حرکت یا جا رفتن دنده عقب شنیده می‌شه. این صدا از زیر صندلی جلو یا وسط خودرو میاد، نه از چرخ‌ها. گاهی با یه لرزش خفیف هم همراهه.

در مقابل، پلوس خراب موقع پیچیدن یا دور زدن صدا می‌ده، اونم به شکل کلیک‌های متوالی. مثلاً وقتی فرمون رو کامل به یه طرف می‌چرخونی و حرکت می‌کنی، صدا شروع می‌شه و با برگشتن فرمون قطع می‌شه. این صدای پلوس نازک‌تره، تو چرخ‌ها حس می‌شه و موقع حرکت مستقیم یا با فرمون صاف، معمولاً وجود نداره.

در نتیجه، اگه صدا فقط تو لحظه استارت و دنده عقب ایجاد می‌شه و از زیر ماشین میاد، چهارشاخ گاردان بیشتر متهمه. اما اگه صدا وابسته به زاویه فرمان و پیچیدن باشه، احتمال زیاد پلوس داره خودش رو نشون می‌ده. تشخیص دقیق نوع صدا و زمان وقوعش می‌تونه کار تشخیص رو خیلی ساده‌تر کنه.

لرزش بدنه از چهارشاخ گاردان است یا پلوس؟

وقتی ماشینت توی سرعت‌های خاصی شروع به لرزش می‌کنه، معمولاً بین ۴۰ تا ۸۰ کیلومتر، این لرزش ممکنه ربطی به چرخ یا جلوبندی نداشته باشه. چهارشاخ گاردان خراب معمولاً باعث لرزش ممتد و ناهماهنگ در بخش میانی خودرو می‌شه. این لرزش تو فرمون، صندلی یا کف خودرو حس می‌شه و با گاز دادن شدیدتر می‌شه. اگه لرزش با صدای تق‌تق هم همراهه، دیگه تقریباً مطمئن باش که باید بری سراغ چهارشاخ.

در حالی که لرزش ناشی از پلوس بیشتر زمانی حس می‌شه که شتاب ناگهانی داری یا خودرو در حال پیچیدنه. به‌ویژه اگه فقط یه سمت ماشین بلرزه و صدا هم از همون سمت بیاد، این نشونه‌ایه که پلوس سمت چپ یا راست مشکل پیدا کرده. پلوس معمولاً لرزش نقطه‌ای و محدود ایجاد می‌کنه، نه در کل بدنه.

یکی از نکات جالب اینه که پلوس خراب ممکنه باعث کشیده شدن ماشین به یه سمت هم بشه، ولی چهارشاخ خراب فقط لرزش ایجاد می‌کنه، نه انحراف. پس اگه ماشینت یه‌دفعه شروع کرده به لرزیدن وسط رانندگی، اول از همه نگاهی به وضعیت چهارشاخ بنداز، به‌خصوص اگه ماشینت دیفرانسیل عقب یا دودیفرانسیله.

چطور خودمان چهارشاخ گاردان و پلوس بررسی کنیم؟

یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای تشخیص اینکه ایراد از چهارشاخ گاردان است یا پلوس، تست دستی قطعات زیر خودروست. اگر خودرو روی جک باشد یا در تعمیرگاه بالابر استفاده شود، می‌توان هر دو قطعه را به‌صورت دستی بررسی کرد. برای چهارشاخ، کافی است گاردان را با دست بچرخانید یا کمی به بالا و پایین فشار دهید. اگر در محل اتصال لقی وجود داشته باشد یا صدای «تِک» خفیفی شنیده شود، یعنی چهارشاخ دچار خوردگی یا لقی شده است.

بررسی پلوس با چرخاندن چرخ جلو و نگاه به محل اتصال پلوس به گیربکس یا سرپلوس انجام می‌شود. اگر در آن قسمت صدای کلیک شنیده شود یا لقی غیرعادی وجود داشته باشد، احتمال خرابی پلوس بیشتر است. همچنین پلوس‌ها معمولاً دارای گردگیر پلاستیکی هستند و اگر آن پاره شده باشد، گریس بیرون زده و سطوح داخلی ساییده می‌شوند. این مورد هم نشانه‌ای جدی از شروع خرابی است.

حتی بدون نیاز به تخصص مکانیکی، با همین بررسی ساده می‌توان متوجه شد که مشکل از کدام سمت خودرو یا کدام قطعه است. کافی است به صدای لقی، نشت گریس یا میزان آزادی حرکت قطعه توجه شود. این تست‌های ساده در بسیاری از موارد مانع تعویض اشتباه قطعات یا هزینه‌های اضافی می‌شوند.

هزینه تعمیر پلوس بیشتر است یا تعویض چهارشاخ گاردان؟

از نظر قیمتی، تفاوت قابل توجهی بین تعمیر یا تعویض پلوس و چهارشاخ وجود دارد. چهارشاخ گاردان در اغلب خودروهای داخلی مثل پیکان، نیسان، پژو یا وانت‌های سبک، یک قطعه نسبتاً ارزان است. هزینه خود قطعه به‌علاوه اجرت تعویض، در مجموع معمولاً کمتر از یک میلیون تومان می‌شود (بسته به نوع خودرو و برند قطعه). از طرفی تعویض آن زمان زیادی نمی‌برد و مکانیک در یک بازه کوتاه می‌تواند مشکل را رفع کند.

اما پلوس به‌ویژه در خودروهای جلو دیفرانسیل، پیچیدگی بیشتری دارد. قطعه گران‌تر است، مخصوصاً اگر نوع سرپلوس یا پلوس کامل باشد. در بعضی خودروها لازم است گیربکس باز شود یا اجزای جلوبندی جدا شود تا دسترسی کامل به پلوس ممکن شود. بنابراین هزینه قطعه و دستمزد مجموعاً می‌تواند دو تا سه برابر بیشتر از چهارشاخ باشد.

در نتیجه اگر اشتباه تشخیص داده شود و پلوس تعویض شود در حالی که مشکل از چهارشاخ بوده، علاوه بر اتلاف هزینه، زمان زیادی هم از بین می‌رود. همین موضوع اهمیت تشخیص دقیق و مقایسه دقیق علائم هر دو قطعه را بیشتر می‌کند. تشخیص اشتباه فقط پرهزینه نیست، بلکه ممکن است مشکل اصلی را نیز حل نکند و خودرو همچنان علائم قبلی را نشان دهد.

نقش سیستم تعلیق در تشخیص تفاوت پلوس و چهارشاخ گاردان

گاهی وقت‌ها صداها و لرزش‌هایی که از خودرو شنیده می‌شن، ممکنه ارتباطی به نه چهارشاخ داشته باشن و نه پلوس. بلکه اشکال از خود سیستم تعلیق یا جلوبندیه. اما یک تفاوت مهم اینجاست: اگر مشکل از چهارشاخ گاردان باشه، علائم معمولاً در هنگام تعویض دنده، شتاب‌گیری، یا حرکت اولیه پدیدار می‌شن. در حالی که علائم مربوط به پلوس بیشتر به شرایط پیچیدن، دور زدن یا بارگذاری نامتقارن در چرخ‌های جلو مربوط می‌شه.

نکته کلیدی اینه که وقتی تعلیق خراب باشه، صداها و لرزش‌ها نسبتاً ثابت هستن و در همه شرایط دیده می‌شن. اما در خرابی چهارشاخ یا پلوس، علائم به‌شدت وابسته به وضعیت حرکت، زاویه چرخ‌ها یا فشار گاز هستن. برای مثال: لرزش ناشی از چهارشاخ گاردان معمولاً با گاز دادن شدیدتر می‌شه؛ در حالی که صدای خرابی پلوس در دور زدن‌ها تشدید می‌شه و در مسیر مستقیم کم می‌شه یا قطع می‌شه.

از طرفی سیستم تعلیق معیوب معمولاً باعث کشیده شدن ماشین به یک سمت، صدای کوبش روی دست‌اندازها یا فرسایش نامتعادل لاستیک‌ها می‌شه. در حالی که این نشونه‌ها در خرابی گاردان یا پلوس وجود ندارن. پس اگر شک داری صدا از کجاست، بررسی دقیق تعلیق در کنار گاردان و پلوس می‌تونه کمک بزرگی در تشخیص باشه.

جدول تفاوت‌های خرابی پلوس و چهارشاخ گاردان

این جدول خلاصه‌ای کاربردی از تفاوت‌هاست و می‌تونه در تصمیم‌گیری سریع و درست به راننده یا مکانیک کمک کنه. تشخیص درست تفاوت علائم، هم زمان تعمیرات رو کاهش می‌ده، هم از تعویض اشتباه قطعه جلوگیری می‌کنه.

چه زمانی باید هر دو قطعه بررسی شوند؟

در برخی از موارد، شرایط خودرو به‌گونه‌ای است که نه فقط یکی از قطعات، بلکه هم پلوس و هم چهارشاخ گاردان باید با هم بررسی شوند. این موضوع به‌ویژه در خودروهایی که هم دیفرانسیل جلو دارند هم گاردان (مانند SUVهای دو دیفرانسیل)، بیشتر دیده می‌شود. رانندگانی که در جاده‌های ناهموار یا مسیرهای آفرود تردد می‌کنند، بیش از دیگران در معرض خرابی هم‌زمان این دو قطعه هستند. همچنین اگر خودرو بار سنگین حمل می‌کند یا سابقه تصادف و ضربه شدید از زیر داشته باشد، احتمال آسیب به هر دو وجود دارد.

علامت‌هایی مثل لرزش هم‌زمان در فرمون و صندلی، صداهای متناوب هم در پیچ و هم در شتاب‌گیری، یا احساس ضربه هنگام تعویض دنده و هم‌زمان در پیچیدن، نشان می‌دهند که موضوع فقط به یکی از قطعات مربوط نیست. در چنین شرایطی تشخیص قطعه معیوب بدون بررسی فنی و تخصصی دقیق، کاملاً غیرممکن می‌شود.

بهترین راهکار در این شرایط، مراجعه به مکانیک متخصصی است که با هر دو سیستم کاملاً آشنا باشد. تست گاردان، بررسی سفتی پلوس، چک‌کردن گردگیرها و گوش‌دادن به صداها در شرایط مختلف حرکتی، مجموعه‌ای از بررسی‌هایی است که باید به‌صورت ترکیبی انجام شوند تا خطا به حداقل برسد.

بی‌توجهی به علائم و تعویض اشتباه چه عواقبی دارد؟

اگر به اشتباه قطعه سالم را تعویض کنید، نه‌تنها مشکل خودرو برطرف نمی‌شود، بلکه دو ضرر مهم به بار می‌آید: اتلاف هزینه و زمان، و ادامه‌دار شدن آسیب به قطعه معیوب واقعی. این اشتباه معمولاً در خودروهایی رخ می‌دهد که علائم خرابی مشابه دارند و مکانیک یا صاحب خودرو بدون بررسی کامل، فقط بر اساس حدس عمل می‌کند.

بدتر اینکه تعویض اشتباه، اغلب باعث تعویق در تعمیر درست می‌شود و در این فاصله قطعه معیوب باقی‌مانده، به سایر اجزا هم آسیب وارد می‌کند. مثلاً اگر چهارشاخ لقی داشته باشد و به موقع تعویض نشود، ضربه‌های مداوم به گاردان، یاتاقان و گیربکس وارد می‌شود. یا اگر پلوس خراب باشد و نادیده گرفته شود، فشارهای نامتعادل به جلوبندی، سگدست یا چرخ‌ها منتقل می‌شود.

در نتیجه، تشخیص دقیق با مشاهده محل صدا، نوع صدا، شرایط بروز و بررسی فنی، پیش‌نیاز اصلی برای هرگونه تعویض قطعه در این دو مورد است. بی‌توجهی به این موارد، باعث افزایش هزینه‌های تعمیرات و پایین آمدن ایمنی خودرو خواهد شد.

برای کسانی که دنبال اطلاعات دقیق‌ترن، مقاله علائم خرابی چهارشاخ گاردان که نباید نادیده بگیرید تکمیل‌کننده‌ی خوبیه.

چرا تشخیص اشتباه بین چهارشاخ گاردان و پلوس رایج است؟

یکی از دلایل اصلی تشخیص اشتباه بین خرابی چهارشاخ گاردان و پلوس، شباهت ظاهری برخی علائم اولیه در هر دو مورده. برای مثال، هر دو می‌تونن باعث ایجاد صدای تق‌تق، لرزش و حتی ضربه موقع شروع حرکت یا تعویض دنده بشن. اما تفاوت‌های ظریفی وجود داره که اگه راننده یا حتی مکانیک بهش دقت نکنه، احتمال تعویض اشتباه بالاست. مثلاً صدای پلوس بیشتر در پیچ‌ها یا هنگام چرخاندن فرمان اتفاق می‌افته، در حالی که صدای چهارشاخ معمولاً در زمان گاز دادن یا دنده عقب ایجاد می‌شه.

از طرف دیگه، اگه خودرو دودیفرانسیله و هم گاردان داره هم پلوس، داستان سخت‌تر می‌شه. چون خرابی در هر دو نقطه می‌تونه اثر مشابهی روی رانندگی بذاره و محل دقیق صداها ممکنه گمراه‌کننده باشه. در نتیجه، گاهی حتی مکانیک‌های باتجربه هم بدون تست دستی یا بررسی تخصصی، نمی‌تونن به‌درستی قطعه معیوب رو مشخص کنن.

این تشخیص اشتباه زمانی بدتر می‌شه که قطعه‌ای تعویض می‌شه ولی علائم همچنان باقی می‌مونه. اون‌وقت هم هزینه تعمیر بیشتر شده، هم زمان بیشتری از راننده گرفته شده. پس دقت در بررسی اولیه و شنیدن دقیق نوع و محل صدا، از ضروری‌ترین گام‌های تشخیصه.

تجربه راننده در تشخیص صحیح چقدر مهم است؟

خیلی وقت‌ها، راننده‌ها اولین کسانی هستن که متوجه تغییر رفتار خودرو می‌شن. صدایی که تازه ایجاد شده، لرزشی که قبلاً نبوده، یا حتی شتاب‌گیری نامنظم—all این‌ها از چشم و گوش راننده پنهون نمی‌مونه. تجربه شخصی راننده در نوع استفاده از خودرو، مسیرهای روزانه، سبک رانندگی و حتی شناخت خودرو خودش، می‌تونه نقش مهمی در تشخیص درست بین پلوس و چهارشاخ گاردان ایفا کنه.

برای مثال، راننده‌ای که بدونه همیشه موقع پیچیدن سمت چپ صدا می‌شنوه، می‌تونه سریع‌تر به خرابی پلوس سمت چپ مشکوک بشه. یا اگه کسی بفهمه صدا فقط هنگام حرکت با دنده عقب یا هنگام گاز دادن میاد، احتمال خرابی چهارشاخ رو راحت‌تر تشخیص می‌ده. چنین جزئیاتی وقتی به مکانیک گفته بشه، مسیر تشخیص و تعمیر خیلی سریع‌تر و دقیق‌تر پیش می‌ره.

به‌همین خاطر، توصیه می‌شه هر تغییری که توی صدای خودرو، لرزش، یا عملکرد احساس کردی، با دقت یادداشت کنی یا حتی ضبط صوتی انجام بدی. این اطلاعات گاهی دقیق‌تر از بررسی چشمی می‌تونن مسیر تعمیرات رو مشخص کنن.

بهترین زمان برای تعویض چهارشاخ گاردان یا پلوس چه زمانی است؟

هیچ‌کس منتظر نمی‌مونه تا قطعه‌ای وسط خیابون بشکنه تا تعویضش کنه. اما واقعیت اینه که خیلی از خرابی‌ها به‌خاطر تأخیر در تعویض قطعات اتفاق می‌افته. در مورد چهارشاخ گاردان، بهترین زمان تعویض، وقتی‌یه که صدای تق‌تق یا لقی خفیف هنوز تو مرحله اولیه‌ست و هنوز ضربه جدی ایجاد نشده. تو این مرحله، معمولاً گاردان آسیب ندیده و فقط با تعویض خود چهارشاخ، مشکل کامل حل می‌شه.

برای پلوس هم داستان مشابهی هست. وقتی گردگیر پاره شده ولی هنوز صدا یا لرزش زیاد نشده، با تعویض به‌موقع می‌شه از خراب شدن کل پلوس جلوگیری کرد. ولی اگر صدا شروع شده باشه و مخصوصاً موقع پیچیدن به‌وضوح شنیده بشه، باید فوراً اقدام به تعویض بشه تا سایر قطعات جلوبندی آسیب نبینن.

در هر دو مورد، توجه به علائم اولیه و بازدید دوره‌ای در سرویس‌های منظم، می‌تونه زمان مناسب تعویض رو مشخص کنه. هزینه کم تعویض به‌موقع، در مقابل هزینه بالای تعمیرات ناشی از تعلل، کاملاً قابل مقایسه نیست. پس بهترین زمان، همون وقتیه که اولین نشونه‌ها ظاهر می‌شن نه بعد از اینکه صدا به لرزش و لرزش به خرابی کامل تبدیل بشه.